Hepimiz zaman zaman kendimizi, bitirmemiz gereken projeyi, tamamlamamız gereken görevi, yetiştirmemiz gereken işleri ertelerken buluruz. Bu bir rahatsızlık veya hastalık değil, insan olmanın doğal bir sonucudur. Çünkü insan duygu ve düşüncelere, endişelere ve korkulara sahip, dinamik temelli bir canlıdır. Hiç ertelemeden görevini zamanında, eksiksiz bir şekilde yerine getirecek şekilde programlananlar sadece makinelerdir. Bu nedenle ertelemeye öncelikle doğal ve insani bir durum olarak ele almak önemlidir.
NEDEN ERTELERİZ ?
Erteleme nedenleri kişiden kişiye değişebilmekte ve kişinin dinamiğindeki süreçler sonucu anlaşılabilmektedir. Fakat bilimsel çalışmaların ulaştığı ortak sonuçlar da şu şekildedir;
Mükemmeliyetçi kişiliğe sahip olmak;
Mükemmeliyetçi kişilikler yapacakları işi en doğru, en ideal en hatasız şekilde yapmaya çalışırlar. Bu kriterleri sağlamak ise oldukça zordur ve emek ister. Dolayısıyla bu zorlu süreç ile baş etmenin en iyi yolu ertelemektir.
Başarısız olma korkusu;
Başarısız olmaktan korkan kişi muhtemelen, başarısızlığa tahammülü olmayan, başarısızlıkların kabul görülmediği, başarısızlıkların cezalandırıldığı bir ortamda büyümüştür. Bu şartla büyüyen birinin, bir işe başlamadan önce tüm ihtimalleri bir kenara bırakıp sadece ‘Ya başarısız olursam..’ korkusuna odaklanması muhtemeldir. Zamanında başarısız olduğunda olumsuz deneyimlere maruz kalmış kişi kendisini duygusal açıdan korumak için başarısız olma ihtimali olan görevlerden kaçar. Bu koruma yollarından en ideali de ertelemektir.
Otoriter ve Baskıcı Aileler;
Missildine ‘e göre yüksek başarı beklentisi olan ve koşullu sevgi veren ailede yetişen çocuklar, ebeveynlerinin sevgisini kazanmak ve onayını almak için çabalarlar, başarısızlığa uğradıkları zaman ise kaygı yaşar ve kendilerini değersiz hissederler.
Bu ailelerde büyüyen çocuklar, yetişkinlik dönemlerinde kendilerini değerlendirebilecekleri bir görevle baş başa kaldıklarında ebeveynlerinin yaptığı gibi kendilerini eleştirecekler çünkü onların seslerini içselleştirmişlerdir. Bu nedenle bu duygulardan kaçmak için erteleyeceklerdir.
Bir başka neden ise ebeveyni tarafından başarılı olmaya zorlanan kişiler onların bu isteklerine tepki olarak hiç bir görevi bitiremeyen, kronik ertelemeci olurlar.
Güvende ve Ait hissedememek;
Kişi sevmediği veya kendi mesleğini yapmadığı bir işte çalışıyorsa, güvende hissetmediği, mutsuz olduğu bir yerde bulunuyorsa, buralardaki görevleri yerine getirmek istemeyip erteleyecektir.
ERTELEME DAVRANIŞINA ÇÖZÜMLER
Kendinizi tanıyın;
- Hangi işleri yaparken ertelemeye ihtiyaç duyuyorsunuz ? Hangi işleri yaparken ertelemeye ihtiyaç duymadan keyifle yapıyorsunuz ?
- Ertelediğiniz ve ertelemediğiniz işleri belirledikten sonra liste yapıp neden ertelediğinizi ve neden ertelemediğinizi altlarına yazın.
- Ertelediğiniz ve yapmakta zorlandığınız işlerde kendinize anlayışlı olun, bu işleri ufak görevlere bölün, işi bitirdiğinizde kendinize olumlu içsel konuşma yapın.
Olumlu içsel konuşmalar yapın;
Başarısız olmaktan korktuğunuzu fark ettiğinizde kendinize olumlu destek sağlayın; örn: ‘Daha önce bir çok işi tamamladın ve gayet başarılı oldum, bu korkum gerçek olmak zorunda değil, en mükemmeline ulaşmadan da yeterli bir sonuca ulaşabilirim, sonucu ne olursa olsun denemek bile başarıdır..’
‘Of yine mi’, ‘Nefret ediyorum bu işleri yapmaktan’, gibi cümleler ile başladığınız işi yapmak istemeyeceksiniz. Fakat eğer yapmak zorunda olduğunuz bir görev ise daha olumlu ve motivasyonel bir konuşma ile başlayın.
Verimli olduğunuz saatleri keşfedin;
Kimi insan sabah saatleri daha verimli iken kimi insan akşam saatlerinde daha verimlidir. En verimli olduğunuz zaman dilimini belirleyip görevlerinizi bu saatlerde yapmaya çalışın.
Rutin Oluşturun;
Rutin oluşturmak erteleme ile başa çıkmak için en verimli yoldur. Çünkü zihniniz, bedeniniz, biyolojik saatiniz bu rutine hazır olacaktır ve işe başlamak daha kolay olacaktır. Örn; en verimli olduğunuz saatler 09:00-12:00 arası ve en verimli olduğunuz günler hafta içi ise, ‘her Pazartesi-salı-Çarşamba saat 09:00-11:30 arası teslim etmem gereken proje üzerine çalışacağım..’, ‘Her Cumartesi günü temizlik günü’, ‘Her Çarşamba alışveriş günü’ vs.
İşinizi değil hazzınızı erteleyin;
Yapmanız gereken önemli bir işiniz var fakat diğer yandan da çok sevdiğiniz diziyi izlemek istiyorsunuz. Bu durumda diziyi yapmanız gereken işi tamamladıktan sonra izlerseniz daha keyifli vakit geçirebilirsiniz. Çünkü diziyi izlerken yapmanız gereken işi zihninizin arka planında dönüp durarak size rahatsızlık veremeyecek.
Gerçekçi hedefler belirleyin;
Bir günde 100 sayfa kitap okuyamayacağınızı düşünüyorsanız hedefiniz 100 sayfa olmasın. Bir günde okuyabileceğiniz sayfa sayısı 50 sayfa ise ve bu hedefi belirlerseniz bu görevi yapmak için hevesli olacaksınız bunu tam tersi 100 sayfa hedef koyduğunuzda yapamayacağınızı bildiğiniz için motivasyonunuz düşecek, yetersiz hissetmemek için muhtemelen hiç okumayacaksınız.
Günlük tamamlananlar listesi, Check-list hazırlayın;
Gün başında yapacağınız görev listesini gün sonunda kontrol ederek yapılanların üzerini çizebilirsiniz. Bu sayede yapabildiğinizi gördükçe motivasyonunuz artacak ve kendinizle gurur duyabileceksiniz. Burada önemli olan tamamlayamadığınız görevleri fark ettiğinizde kendinize kızmadan, anlayışlı bir şekilde neden yapamadığınızı kendinize sorabilir ve neyi daha farklı yapsaydınız tamamlayabilirdiniz diye düşünebilirsiniz.
Son olarak araştırmalara göre; travmatik deneyimlere sahip olan bireylerin sıklıkla erteleme davranışına başvurur. Bu nedenle erteleme davranışı hayatınızı olumusuz olarak etkilemeye başladıysa profesyonel bir psikolojik destek almanız önemlidir.