Biriktirme zorlantısı , istifçilik kişinin çeşitli nesneleri karşı konulamaz bir biçimde toplaması, tutması, biriktirmesidir. Çoğunlukla kaybetmekten, ayrılmaktan korkan, güvensizlik duygularını yoğun olarak yaşayan kişilerde görülür.
Biriktiren, istifleyen kişiler duygusal yatırımını canlı insanlara değil de cansız nesnelere yaparlar. Biriktirdiği eşyalar kişi için eşyadan çok daha fazlası demektir. Onlarla derin bağ kurdukları ve eşyalarına sanki sevdikleri bir kişi gibi sahip çıktıkları için onları tutarlar ve bırakmazlar. Ne de olsa cansız nesneler üzerinde sınırsız kontrolleri vardır, onları kaybetme riskleri yoktur.
Kayıplardan doğan boşluk, eşyalarla doldurulur.
- Biriktirme zorlantısı çoğunlukla sarsıcı kayıplardan, kişinin kontrolünü kaybettiğini hissettiği travmatik deneyimlerden sonra ortaya çıkar. Kişi eşyalarını kaybettiği kişinin yerine koyar ve ilişkisini eşyalarla kurduğu bağ üzerinden sürdürür. Dolayısıyla biriktirme bir bozukluktan daha fazlasıdır, kişinin kayıp sonrası dağılan ruhsallığını toparlayıp, bir arada tutmasını sağlayan bir savunmadır. Bu yüzden de diğer psikopatolojilere göre ortadan kalkması oldukça güçtür.
- Erken dönemde yeterince alınamayan bakım ve kurulamayan bağ biriktirme davranışı ile telafi edilmeye çalışılır. Fakat eşyalar kişiye asıl ihtiyaç duyduğu karşılığı veremeyeceği için bu telafi süreci beklenen şekilde işlemez. Bu karşılığı alamamak da biriktirme davranışını daha da şiddetlendirir.
- Biriktirme zorlantısı çocukluk çağında yaşanılan kayıp deneyimlerine de dayanır. Çocuklarda yetişkinler kadar belirgin olmasa da tüylü oyuncaklara yönelik biriktirme veya yoğun duygusal yatırım olarak görülür. Peluş oyuncaklara insani özellikler yükleyerek aşırı bir bağ kurarlar.
- Freud biriktirme zorlantısını anal döneme dayandırır. Kakasını tutabildiğini deneyimleyen çocuk kendi bedeni üzerinde kontrolü olduğunu da hissederek bundan haz almaya başlar. Kaka tutmaktan alınan haz ilerleyen yıllarda yerini para, eşya gibi nesneleri tutmaya bırakır.
O halde biriktirmeye yönelik ihtiyacı daha iyi anlayabilmek için şu sorular sorulabilir;
Kişi biriktirdiği eşyalar neyin yokluğunu dolduruyor ? neyin yerine geçti ?
Biriktirerek aslında neyi veya kimi tutmak istiyor olabilir ?
Biriktirdiği nesneler onun için neyi simgeliyor olabilir ?
Neyi kaybetmek istemezdi, neyi tutamadı ?
Klinik Psikolog Efşan Yalçın.
Kaynaklar
Kress, Stargell, Zoldan, & Paylo, 2016). (Kress, V. E., Stargell, N. A., Zoldan, C. A., & Paylo, M. J. (2016). Hoarding disorder: Diagnosis, assessment, and treatment. Journal of Counseling & Development, 94(1), 83-90.
Landau, D., Iervolino, A. C., Pertusa, A., Santo, S., Singh, S., & Mataix-Cols, D. (2011). Stressful life events and material deprivation in hoarding disorder. Journal of anxiety disorders, 25(2), 192-202.
Mathes, B. M., Timpano, K. R., Raines, A. M., & Schmidt, N. B. (2020). Attachment theory and hoarding disorder: A review and theoretical integration. Behaviour research and therapy, 125, 103549.
Salman akthar, Acının Kaynakları.